Twee stukken verplaatsen tijdens het schaken

Bijgewerkt: 17 februari 2023

Wanneer je nog niet zo lang schaakt ga je er vanuit dat je één schaakstuk tegelijkertijd mag verplaatsen. In de basis klopt dit. Toch is er een bijzondere situatie waarbij je twee stukken verplaatst. Deze zet heet rokade en wanneer je dit uitvoert noem je het rokeren.

Geschiedenis van de rokade

Shatranj is de directe voorganger van schaken en werd in de 10^e eeuw gespeeld. Toen het schaken ontstond mocht de koning maar één veld bewegen. In de 13^e eeuw kwamen er varianten waarbij de koning vanuit de beginstand meerdere velden mocht bewegen.

Rond de 16^e eeuw ontstond rokade. Tijdens deze zet mag je twee stukken van dezelfde kleur verplaatsen. Onder professionals is deze zet erg belangrijk maar misschien wil je hier als beginner meer over weten.

Alleen de koning en de toren

Het is niet zo dat je bij rokade twee willekeurige stukken van dezelfde kleur mag verplaatsen. Nee het gaat alleen om de koning en de toren. Er is nog iets dat je moet weten want je mag deze zet alleen uitvoeren wanneer de koning in zijn beginpositie staat. Wanneer je koning al over het veld hebt bewogen dan mag je niet meer rokeren.

De lange en de korte rokade

Wil je deze twee schaakstukken tegelijk verplaatsen? Dan heb je keuze uit de lange of de korte rokade.

Bij de korte rokade gaat de koning vanuit de beginpositie twee velden naar links of naar rechts (opzij). De toren springt hierbij over de koning waarbij hij twee velden naar links of rechts gaat (afhankelijk van de toren die je kiest).

Dan heb je nog de lange rokade. In dit geval gaat de koning twee velden opzij en de toren springt over de koning heen, drie velden opzij.

Soms mag je deze zet niet uitvoeren

Staat er een schaakstuk tussen de koning en de toren? Dan mag je de rokade niet uitvoeren. Het is dus niet mogelijk om een stuk te slaan zoals bij dammen.

Er is nog een situatie waarbij je niet de twee stukken mag verplaatsen. Dit is het geval wanneer je de betreffende toren en/of de koning al eerder verplaatst hebt. Zelfs wanneer je ze later weer op een oorspronkelijke plaats hebt teruggezet mag je de rokade niet meer doen.

Zo doe je rokeren op de juiste manier

Wanneer je professioneel wilt schaken moet je een zet altijd met één hand uitvoeren. Het is dus niet toegestaan om beide schaakstukken met twee handen beet te pakken en te rokeren. Volgens de spelregels moet je eerst de koning verplaatsen en met dezelfde hand hierna de toren.

Soms gebeurt het dat je eerst de toren verplaatst. Dat is niet erg want je mag hierna nog de koning verplaatsen. Maar wanneer je na het verplaatsen van de toren je hand op schoot legt dan is je zet voorbij. Zo gaat het volgens de officiële spelregels. Wanneer je dit thuis of met vrienden speelt dan kun je andere spelregels afspreken. Het hoeft dan ook niet allemaal zo officieel.

Wanneer de koning schaak staat

Is de tegenpartij sterk en heeft deze je koning schaak gezet? Dan mag je niet rokeren. Hartstikke jammer want dat zou juist heel goed uitkomen.

Twee andere schaakstukken tegelijkertijd verplaatsen

Schaken kent een aantal regels. Rokeren houdt in dat je de koning en de toren tegelijkertijd verplaatst. Volgens de spelregels is het niet toegestaan om twee andere schaakstukken samen te verplaatsen.

Toch kun je van de spelregels afwijken en bijvoorbeeld met je tegenstander afspreken dat je twee torens van dezelfde kleur tegelijkertijd mag verplaatsen. Of twee andere schaakstukken. Stel van tevoren duidelijk de spelregels op, dan ontstaat hier ook geen discussie over.

Wanneer je professioneel schaakt dan is het helaas niet mogelijk om van de spelregels af te wijken. Bij rokage kun je daarom alleen de koning en de toren tegelijkertijd verplaatsen, wanneer ze nog in de beginpositie staan (en tussendoor niet hebben bewogen).

Schaken met twee koninginnen

Een bijzondere variant van het schaken is dat je twee koningen hebt. Dit heet promotie schaken. Wanneer je pion de laatste rij van het bord bereikt mag je deze inwisselen voor een schaakstuk in dezelfde kleur. Hierbij heb je keuze uit de dame, het paard, de toren of de loper. Eigenlijk maakt het hierbij niet uit wat de tegenpartij van jou heeft geslagen.

Het probleem met een normaal schaakspel is dat alleen de schaakstukken aanwezig zijn die je bij het begin van het spel nodig hebt. Hierdoor kun je alleen een schaakstuk kiezen dat de tegenpartij heeft geslagen. Bij promotie schaken zorg je dat er meerdere schaakstukken aanwezig zijn. Zo kun je dus een extra koningen opeisen, of een toren. Het enige dat niet kan is een extra koning kiezen.

Bij officiële toernooien zijn deze reserves schaakstukken altijd aanwezig. Wanneer je het spel thuis speelt dan een je extra schaakstukken aankopen. Of je gebruikt de pion zelf en onthoudt welk stuk dit moet voorstellen. Je kunt ook zelf schaakstukken van karton of hout maken en deze inzetten.