Te snel omhoog komen na duiken: decompressieziekte

Bijgewerkt: 20 februari 2023

Duiken is hartstikke leuk maar kan soms ook gevaarlijk zijn. Wanneer je van een grote diepte te snel naar het oppervlakte gaat dan bestaat er een kans op decompressieziekte. Dit is het verschijnsel waarbij gasbellen in je bloed en weefsel vrijkomen. Dit brengt een aantal symptomen met zich mee waar je lang last van kan houden.

De oorzaak van decompressieziekte

Decompressieziekte is een aandoening die bij duikers voorkomt. Ook komt het binnen de bemande ruimtevaart voor. Zelden komt het bij mensen voor die in een vliegtuig hebben gezeten.

De ziekte ontstaat wanneer je een tijd in een omgeving onder verhoogde druk bent geweest. Zodra je weer in een omgeving met een lagere druk komt dan kan decompressieziekte ontstaan. De oorzaak zit hem en een te snelle decompressie. Oftewel zeer snel van een omgeving met hogere druk naar lagere druk.

Dit gebeurt er in je lichaam

Wanneer je in een omgeving met een hoge druk verblijft dan wordt er meer stikstofgas in het bloed en de lichaamsweefsels opgelost. Stikstof vormt een normaal hoofdbestanddeel van lucht. Dit gas is slecht oplosbaar in water. Bij een hoge druk is het beter oplosbaar en dat is nou juist het probleem voor duikers en ruimtevaarders.

Wanneer de overgang van hoge naar lage druk niet langzaam genoeg gaat dan ontstaan er stikstofbelletjes en het bloed. Het gevolg hiervan is afsluiting van een slagader.

Het ontstaan van een embolieën

Snel omhoogkomen na het duiken is gevaarlijk voor de gezondheid. Doordat stikstofbellen zich in het bloed vormen ontstaan er embolieën. Een embolie is een afsluiting van een ader of slagader. Dit blokkeert de bloedsomloop. Een stikstofbel kan ook in de hersenen terechtkomen waardoor deze geen zuurstof meer krijgen.

Afsluiting van een ader of slagader is levensbedreigend. Het hart, de longen of de hersenen kunnen een tekort aan zuurstof krijgen. Ook andere organen krijgen hiermee te maken.

Stikstof via de longen afvoeren

Voor duikers is het om geleidelijk aan naar het oppervlakte komen. Dit geeft het lichaam kans om stikstof via de longen af te voeren.

Symptomen van decompressieziekte

Je bent te snel na het duiken omhoog gekomen. Hoe weet je of je decompressieziekte hebt? De eerste symptomen bestaan uit jeuk, een gewaarwording die soms vergelijkbaar is met pijn. De jeuk kan zich over het gehele lichaam bevinden. De oorzaak van de jeuk is niet duidelijk.

Een ander bekend verschijnsel is het ontstaan van hoofdpijn, vaak in combinatie met duizeligheid. Deze klachten treden al vrij snel na het omhoog komen op.

Iets later kan er pijn in de spieren en gewrichten ontstaan. Dit voelt anders aan dan de gebruikelijke spierpijn. Vaak is niet duidelijk waar de pijn vandaan komt en is ook niet zo makkelijk te lokaliseren. Dit komt omdat de pijn in spieren en gewrichten door het lichaam verspreid zit. De pijn is niet bewegingsafhankelijk.

Sommige patiënten merken dat ze last krijgen van een brandende huid. Hierbij lijkt het alsof de huid door de zon is verbrand, maar er is geen rode verkleuring zichtbaar. Het brandend gevoel kan samengaan met jeuk of hiermee verward worden.

Buiten bewustzijn raken

Als gevolg van decompressieziekte (caissonziekte) kun je bewusteloos raken. Wanneer je het bewustzijn verliest reageer je niet meer op prikkels uit de omgeving. Voor omstanders is het niet mogelijk om een bewusteloos persoon wakker te maken. De bewusteloosheid kan zeer kort tot veel langer duren.

Wanneer een patiënt in diepe bewusteloosheid raakt dan spreek je van coma. Bij een coma werkt een deel van de hersenen niet meer.

Tijdelijke of blijvende verlamming

Een ernstige complicatie van decompressieziekte is verlamming. Dit kan van tijdelijke of blijvende aard zijn. Dat is van tevoren moeilijk in te schatten. Verlamming ontstaat doordat gasbellen in het ruggenmerg of de hersenen terechtkomen. Dit leidt vaak tot neurologische symptomen.

De dood tot gevolg

In ernstige gevallen kan iemand met decompressieziekte komen te overlijden. Het komt af en toe bij duikers voor. Het gebeurde ook bij drie ruimtevaarders die na een Russische ruimtevlucht uit 1971 te maken kregen met een te hoog drukverschil in de terugkeercapsule. Als gevolg hiervan overleden ze aan decompressie.

Wat je moet doen wanneer je te snel naar het oppervlak bent gekomen

Wanneer je merkt dat je bij het duiken te snel naar het oppervlak gekomen dan moet je direct naar een decompressiekamer. Hierbij kom je in een omgeving met een verhoogde luchtdruk. Vervolgens daalt de druk langzaam zodat de gasbellen in het bloed kleiner worden. Door de verlaagde druk in te ademen zijn de longen beter in staat om stikstof af te voeren.

Het kan dat je pas een dag later bedenkt dat je na het duiken te snel omhoog bent gekomen. In dit geval wordt gekozen voor decompressietherapie. Hierbij verblijft de patiënt in een hyperbare tank waarbij je afwisselend wordt blootgesteld aan 100% zuurstof en gewone lucht. Meestal verdwijnen de klachten dan. Indien dit niet het geval is dan wordt nog een extra zuurstofblok toegevoegd.

Soms is het nodig om deze behandeling de volgende dag te herhalen. Het kan namelijk dat de klachten na de behandeling toch weer terugkeren. Meestal wordt het advies gegeven om de eerste vier weken na de behandeling niet te duiken. Dit geeft het lichaam voldoende tijd om te herstellen.

Acute behandeling

Wanneer de situatie zeer ernstig is dan moet de patiënt direct plat worden neergelegd. Vervolgens krijgt deze 100% zuurstof en vocht toegediend. Dat vocht toedienen gebeurt bij voorkeur via een infuus. Hierna moet de patiënt naar een decompressiekamer.

Decompressie therapie is niet overal mogelijk. In het duikmedisch centrum in Den Helder en het AMC in Amsterdam kun je voor recompressietherapie terecht.

Hoe snel moet je stijgen met duiken?

Wanneer je geen kennis van duiken hebt krijg je vooraf duidelijke instructies. Ook tijdens het duiken word je begeleid. Per minuut mag je 10 meter stijgen. Dit betekent dat je heel rustig omhoog moet komen. Stuur het stijgen goed met het trimvest of duikpak aan.

Het gaat niet alleen om de snelheid met betrekking tot stijgen na de duik. Op een diepte van 9 meter kun je maximaal 300 minuten (5 uur) blijven. Op een diepte van 15 meter kun je maximaal 75 minuten blijven. Hierna wordt het onveilig.