De oorzaken van slapeloosheid (insomnia)

Bijgewerkt: 2 februari 2023

Iedereen heeft wel eens last van slapeloosheid, vaak is dit een tijdelijk probleem. Wanneer je minimaal drie nachten per week gedurende drie maanden of langer slecht slaapt, spreek je ook wel van insomnia. Er zijn diverse oorzaken voor insomnia, waarvan stress een bekende is.

Kenmerken van slapeloosheid

Wanneer je een nacht slecht slaapt, lijd je niet direct aan slapeloosheid. De meeste mensen slapen de volgende nacht weer ‘bij’ en voelen zich hierna fris en opgewekt. Benieuwd of je te maken hebt met chronische slapeloosheid? Dit zijn de kenmerken:

• Moeite om in slaap te vallen
• Vaak ‘s nachts wakker worden
• In de ochtend veel te vroeg ontwaken
• De klachten komen minimaal driemaal per week voor
• De slapeloosheid duurt drie maanden of langer

Je wordt vermoeid wakker, hebt overdag moeite met de concentratie en de prestaties nemen af. De zin om iets te ondernemen wordt ook steeds minder, simpelweg omdat je te vermoeid bent.

Dit zijn de meest voorkomende oorzaken

Het probleem met slapeloosheid is dat het voor concentratieproblemen, somberheid, lusteloosheid en hoofdpijn zorgt. Door een verminderde weerstand ben je eerder vatbaar voor griep of verkoudheid. In ernstige gevallen kan er zelfs een depressie ontstaan.

Stress is de meest bekende oorzaak van slecht slapen. Tijdelijke stress zou het probleem op moeten lossen, maar slaapklachten kunnen langer aan blijven houden. Wanneer je dit niet aanpakt dan worden de klachten chronisch.

Een stressvolle gebeurtenis kan zich opvolgen door een nieuwe stresssituatie. Je gaat slechter slapen, waardoor de stress alleen maar toeneemt. Zo raak je in een vicieuze cirkel waar je niet zo makkelijk uitkomt.

Zorgen over geld, de gezondheid, werk of familie

Stress ontstaat vaak door een emotionele gebeurtenis, maar kan ook het gevolg zijn van ernstige zorgen. Je maakt je bijvoorbeeld zorgen over je financiële situatie, gezondheid, werk of relatie. Dit soort zorgen leidt tot overmatig piekeren. Van piekeren is bekend dat het niet tot een oplossing leidt maar wel voor stress zorgt.

Iemand die veel piekert valt moeilijk in slaap. Mogelijk word je enkele malen per nacht wakker, waarbij je moeite hebt om weer in slaap te vallen.

Onregelmatige diensten op het werk

Mensen die in ploegendiensten werken kunnen last krijgen van slapeloosheid. Dit komt het vaakst voor wanneer je ‘vooruit’ werkt, dus eerst de vroege-, dan de middag- en dan de nachtdienst. Uit onderzoek is gebleken dat ‘achteruit’ werken voor minder slapeloosheid en andere klachten zorgt.

Nachtdiensten vormen het grootste probleem. Je slaapt op tijden dat je hersenen het signaal krijgen om wakker te blijven. In de avonduren, wanneer je hersenen melatonine aanmaken en je vermoeid raakt, moet je juist aan het werk.

Alcohol, nicotine of cafeïne

Een andere bekende oorzaak van slapeloosheid is het nuttigen van alcohol, nicotine (roken) of cafeïne (koffie, frisdrank, energiedrankjes). Wanneer je dit in de avonduren neemt heeft dit invloed op je slaappatroon.

Vaak wordt gezegd dat alcohol als slaapmutsje werkt en hier schuilt zeker een waarheid in. Door alcohol val je sneller in slaap, maar slaap je lichter en word je eerder wakker. Cafeïne is een opwekkende stof en heeft een negatieve invloed op de slaapkwaliteit. Ditzelfde geldt voor roken.

Aanhoudende pijn of jeuk

Met pijn of jeuk in slaap vallen en doorslapen is niet makkelijk. Pijngevoel komt vanuit de hersenen en is mede afhankelijk van de gevoeligheid van het pijnsysteem. Sommige mensen voelen pijnprikkels eerder of zullen deze intenser ervaren dan anderen. Pijn houdt de hersenen alert, waardoor je veel moeilijker slaapt. Dit wordt ook bij jeuk gezien.

Door pijn wissel je ook vaker van slaaphouding, waardoor je tussendoor vaak wakker wordt. Wanneer je te weinig slaapt kan het lichaam moeilijker herstellen. Oftewel: de pijn blijft aanhouden en je krijgt met slapeloosheid te maken.

Een verouderd matras of slecht hoofdkussen

Een goede ondersteuning tijdens de nachtrust is belangrijk. Wanneer een verouderd matras te veel doorgezakt, kunnen er rug- en nekklachten ontstaan. Daarnaast kan een slecht matras of hoofdkussen bestaande klachten verergeren. Je zou elke 10 jaar het matras moeten vervangen en het hoofdkussen om de 5 jaar.

Kies voor een matras van koudschuim, traagschuim of pocketvering. Het ideale matras heeft een minimale dikte van 15 cm, zeker niet dunner. Bij overgewicht is het aan te raden om een matras van minimaal 22 cm dik te nemen.

Bij chronische pijn is de hardheid van het matras van groot belang. Kies bij chronische pijn voor een drukverlagend matras van traagschuim.

Vlak voor het slapen gaan naar een scherm kijken

Wanneer je veel tv kijkt en in bed nog met de smartphone bezig bent, krijgen je ogen te veel blauw licht binnen. Dit remt de aanmaak van melatonine waardoor je moeilijker in slaap valt. Doe je dit dagelijks dan krijg je al snel met chronische slapeloosheid te maken.

Licht, geluid of warmte in de slaapkamer

Externe factoren kunnen je uit je slaap houden. Dit zijn licht, waardoor je hersenen te actief blijven. Ook geluid is een storende factor. Daarnaast is bekend dat warmte een negatieve invloed heeft. Uit een nieuw onderzoek is gebleken dat een rode lamp helpt om makkelijker in slaap te vallen. Dit kan dus zeker meehelpen in de strijd tegen insomnia.

Advies bij slaapproblemen

Ben je moe van chronische slapeloosheid? Lees het artikel ‘slaapproblemen oplossen’ en word uitgerust wakker.